کمبود ویتامین ها در بدن کودک

کمبود هر ویتامینی در بدن کودکان چه نشانه هایی دارد؟

ویتامین ها در بدن ما نقش بسیار مهمی دارند و کمبود هرکدام می تواند منجر به بیماری و اختلال در کارکرد سیستم های بدن شود. کودکان در حال رشد هستند و کمبود ویتامین ها در بدن کودکان منجر به کاهش رشد جسمی و مغزی خواهد شد. در این مقاله علائم کمبود هرکدام از ویتامین ها را بررسی خواهیم کرد.
شماره تماس برای مشاوره با دکتر فهیمه محب محمدی :۰۹۳۶۶۸۸۹۸۷۷

دکتر فهیمه محب‌محمدی| متخصص کودکان و نوزادان در اصفهان

من دکتر فهیمه محب محمدی متخصص کودکان و نوزادان هستم. بلافاصله بعد از اتمام درس مجددا شروع به مطالعه گسترده در زمینه رشد و پرورش کودک کردم، مطالعات من در زمینه تغذیه صحیح و علمی کودکان، درمان بدغذایی کودکان و مکمل های مورد نیاز، آموزش صحیح خواب کودک، بازی های هدفمند و در عین حال حفظ ایمنی کودکان، آموزش انتخاب کتاب و انیمیشن صحیح برای سرگرمی و تربیت کودکان، سلامت دهان و دندان کودک، مهارت های قبل از مدرسه و فرزندپروری آگاهانه در عین آموزش اختلالات دوران کودکی بوده است. با ما همراه باشید.

علائم کمبود ویتامین دی در کودکان

ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است. این ویتامین وظایف مهم و تاثیرگذاری در بدن کودکان ما دارد. ویتامین دی به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند و از همین طریق باعث رشد و استحکام استخوان‌ها می‌شود. به‌علاوه وجود کلسیم برای عملکرد درست سلول‌های بدن، تنظیم رشد سلول‌ها و تولید انرژی واجب است.
اگر ویتامین دی به اندازه کافی در بدن وجود نداشته باشد، جذب کلسیم به‌ درستی صورت نمی‌گیرد و مشکلات زیادی در بدن ایجاد می‌شود. ویتامین دی از طریق نور آفتاب در پوست ما ساخته می شود و همچنین از منابع غذایی نیز به دست می آید با این همه کمبود ویتامین دی در کودکان شایع است.

کمبود ویتامین دی در کودکان چه عوارضی دارد؟

کمبود ویتامین D در کودکان ممکن است به عوارض جدی ایجاد کند. ویتامین D یک نقش بسیار حیاتی در سلامت استخوان‌ها، رشد و تقویت عضلات، و تنظیم سطح کلسیم و فسفر در بدن دارد. کمبود این ویتامین در کودکان ممکن است باعث هشتگی و ضعف عضلات شود. همچنین، ممکن است منجر به راه رفتن مشکلاتی مانند راه رفتن دیرهنگام یا عدم توانایی در راه رفتن شود.
در موارد شدیدتر، کمبود ویتامین D می‌تواند باعث راه رفتن ناپایدار، خم شدن استخوان‌ها (راکیت‌هایتس)، و یا استخوان‌های نرم شود. برای پیشگیری از کمبود ویتامین D، معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که کودکان به مقدار مناسبی از این ویتامین از طریق مکمل‌های مغذی یا غذاها دریافت کنند، به خصوص اگر آنها به میزان کافی از نور خورشید بهره‌مند نشوند.

نرمی استخوان و اختلال رشد قد و دور سر

استخوان‌ها برای این که محکم شوند به مقادیر کافی از کلسیم و ویتامین دی نیاز دارند. کمبود ویتامین دی در کودکان زیر دو سال باعث می‌شود استخوان‌ها بدشکل، شکننده و لاغر شوند. استخوان های جمجمه کودک در این سن در حال رشد هستند و با کمبود ویتامین دی رشد مناسبی نخواهند داشت. بنابراین توقف یا تاخیر در رشد قدی و دور سر در چنین کودکانی به وجود می‌آید.

عدم رویش دندان

رویش دندان ها نیازمند ویتامین دی و کلسیم است، بنابراین کمبود این ویتامین باعث به تاخیر افتادن رویش دندان ها خواهد شد. ‌تاخیر در رشد دندان ها علل مختلفی دارد ولی در هر کودکی با تاخیر رشد دندان باید کمبود ویتامین دی را نیز مدنظر قرار داد. کودکان دچار کمبود ویتامین دی بیشتر از سایرین دچار التهابات لثه و پوسیدگی دندان می شوند.

تضعیف سیستم ایمنی بدن

ویتامین دی در بدن به شکل فعال خود یعنی کلسیتریول تبدیل می شود. کلسیتریول در بدن به کاهش التهابات و مبارزه با ویروس ها و باکتری ها کمک می کند بنابراین کمبود ویتامین دی منجر به ضعف سیستم ایمنی و بیماری مکرر کودکان خواهد شد.

بی قراری و مشکلات رفتاری

کمبود ویتامین دی در کودکان زیر دو سال با علائمی مثل بیقراری و گریه‌های اذیت‌کننده همراه است. بچه‌های بزرگ ‌تر ممکن است علائمی شبیه به افسردگی، اضطراب و پرخاشگری از خود نشان دهند.
مطالعه‌ای در دانشگاه میشیگان آمریکا انجام شده که ثابت می‌کند، کمبود ویتامین دی باعث افسردگی، اضطراب و رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان می‌شود. در واقع کودکان دچار کمبود ویتامین دی دو برابر سایر کودکان رفتارهای پرخاشگرانه و قانون شکنانه از خود نشان میدهند.

درد های عضلانی و اسکلتی

با توجه به اینکه کودکان ما همواره در حال رشد هستند کمبود ویتامین دی می تواند در آن ها دردهای عضلانی و استخوانی ایجاد کند که ازاردهنده هستند و منجر به عدم تمایل کودک به بازی خواهند شد.

منابع ویتامین دی

از منابع ویتامین دی برای کودکان می‌توان به غذاهایی مثل ماهی، زرده تخم‌مرغ، شیر و لبنیات، غلات، مغزیجات، جگر، قارچ و روغن زیتون اشاره کرد. در نظر داشته باشید که نور خورشید باعث ساخت ویتامین دی در پوست میشود ولی به علت مضرات اشعه فرابنفش در معرض نور خورشید قرار گرفتن کودکان به مدت طولانی بدون ضد آفتاب اصلا توصیه نمی شود.
با توجه به شیوع بسیار بالای کمبود ویتامین دی در کشور ما لازم است همه کودکان از بدو تولد تا دوسالگی روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین دی دریافت کنند و بعد از آن این میزان به روزانه ۶۰۰ واحد افزایش یابد. بعد از ۱۲ سالگی مصرف ماهیانه ۵۰۰۰۰ واحد ویتامین دی در افراد توصیه می شود.

علائم کمبود ویتامین سی در کودکان

ویتامین سی یک انتی اکسیدان قوی در بدن کودکان است. آنتی اکسیدان از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند، در واکنش‌های شیمیایی با سلول‌ها شرکت می‌کند و مانع بروز بیماری‌های قلبی و برخی از انواع سرطان می‌شود. از آنجایی که این ویتامین محلول در آب است، بدن قادر به ذخیره آن نیست، بنابراین مصرف روزانه آن مهم است. البته میزان نیاز بدن به این ویتامین کم است و به راحتی از طریق منابع غذایی قابل تامین است. ویتامین سی باعث بهبود جذب آهن، بهبود ترمیم زخم و کلاژن سازی و افزایش سیستم ایمنی میشود.

کمبود ویتامین سی در کودکان بسیار نادر است ولی می‌تواند باعث بروز برخی علائم و نشانه‌های زیر شود:
• خستگی، رنگ پریدگی و سرگیجه به دلیل کم خونی ناشی از جذب ضعیف آهن
• مشکل در بهبود زخم به دلیل کمبود کلاژن
• خونریزی، عمدتاً از لثه و بینی، به دلیل پارگی بافت‌هایی که از رگ‌های خونی حمایت می‌کنند.
• ظهور لکه‌های تیره روی بدن
• بدشکلی استخوان و افزایش خطر شکستگی، به ویژه در کودکان
• ریزش مو و ضعیف شدن ناخن‌ها، غضروف‌ها و مفاصل
• درد استخوان و تورم در بدن
• افتادن و نرم شدن دندان‌ها
• افزایش خطر ابتلا به عفونت‌هایی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی، زیرا کارکرد سیستم ایمنی را کاهش می‌دهد
• افسردگی و استرس ذهنی زیرا کمبود این ویتامین می‌تواند باعث ایجاد تغییرات شیمیایی در مغز شود

ویتامین سی به خوبی از طریق روده جذب میشود و در افراد سالم نیازی به مصرف مکمل های ویتامین سی نیست، کافی است منابع ان ویتامین را بشناسیم و روزانه در برنامه غذایی کودکمان بگنجانیم.
منابع ویتامین سی:
فلفل دلمه ای
کلم بروکلی
سبزیجات برگ سبز تیره و سبزیجات قرمز
کیوی
مرکبات، گوجه
 توت ها و توت فرنگی
اناناس و گریپ فروت
توجه داشته باشید که یک رژیم متنوع و تازه یکی از مهم ترین قدم ها برای سلامت کودکان ما است.

علائم کمبود ویتامین ب۱۲

ویتامین ب ۱۲ یک ویتامین محلول در آب است. این ویتامین نیز از طریق مواد غذایی وارد بدن شده و از طریق معده جذب می شود. منبع اصلی این ویتامین منابع حیوانی هستند و کمبود آن در افراد گیاه خوار یا افراد با مشکلات گوارشی دیده می شود. گاهی رژیم غذایی نامناسب در کودکان منجر به کمبود این ویتامین در بدن کودک می شود. ویتامین ب ۱۲ یک ویتامین ضروری برای عملکرد اعصاب، سوخت و ساز، خونسازی و... است.
کمبود ویتامین ب ۱۲ می‌تواند عملکرد اعصاب محیطی و مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد و سبب ایجاد بیماری‌هایی همچون افسردگی خستگی ضعف و عدم تمرکز شود. در کودکان کمبود ویتامین ب ۱۲ میتواند ناشی از رژیم اشتباه مادر در دوران بارداری و شیردهی و رژیم غذایی محدود در خود کودک باشد.

علائم کمبود این ویتامین در کودکان:
خستگی و سردرد
کمخونی
مگالوبلاستیک
عدم تمرکز و توجه
درد و التهابات لثه و زبان
بی حسی و گزگز شدن دست و پا
بی اشتهایی و تهوع و بدغذایی
عدم تعادل و زمین خوردن مکرر
در کل کمبود این ویتامین در کودکان شایع نیست و در صورت وجود باید بیماری های گوارشی و رژیم غذایی کودک چک شود.

منابع ویتامین ب۱۲

گوشت قرمز
گوشت سفید
تخم مرغ
لبنیات
ماهی
لوبیاسفید
عدس

علائم کمبود ویتامین آ

ویتامین آ یک ویتامین محلول در چربی است که کمبود خیلی شدید آن می تواند منجر به کوری شود. کمبود این ویتامین در کودکان زیر شش سال شایع است و به همین دلیل در ۲ سال اول به عنوان مکمل در اختیار کودکان کشور ما قرار می گیرد. کمبوداین ویتامین میتواند باعث افزایش خطر ابتلاء به انواع عفونت ها (خصوصا" اسهال و عفونت های دستگاه تنفسی) در کودکان شود. خطر مرگ و میر کودکان را به میزان ۲ تا ۴ برابر افزایش دهد.
دوره نقاهت بیماری ها را طولانی تر کند. در موارد شدید کمبود این ویتامین باعث شب کوری (کم شدن قدرت دید در تاریکی)، آسیب رسیدن به چشم ها و نهایتا" کوری مطلق می شود. موجب اختلال در رشد استخوان ها و سیستم خونسازی در بدن کودک می شود.
کودکان ۶ ماهه تا ۶ ساله آسیب پذیرترین گروه سنی از نظر کمبود ویتامین آ هستند زیرا رشد آن ها سریع است و نیاز بیشتری به ویتامین آ دارند بیشتر دچار بیماری های ویروسی و عفونی می شوند بنابراین به علت بی اشتهایی و اسهال دچار کمبود ذخایر ویتامین آ خواهند شد، همچنین در بعضی از بیماری ها مثل سرخک و اسهال نیاز به ویتامین آ افزایش میابد.
مهم ترین نقش ویتامین آ مقابله با بیماری های ویروسی و عفونی و تکامل عصبی و بینایی است. تحقیقات نشان می دهد کمبود ویتامین آ در مناطق خشک و در خانواده های کم درامد و محروم شایع است و ایران از نظر کمبود ویتامین آ در وضعیت متوسط قرار دارد

منابع ویتامین آ

جگر، زرده تخم مرغ، قلوه، شیر و لبنیات پرچرب، کره، ماهی کوچک با جگر (مثل کیلکا)، سبزی های برگ سبز تیره مانند اسفناج و کاهو، جعفری، سبزی های زرد نظیر هویج و کدو حلوایی، میوه های زرد و نارنجی رنگ مثل زردآلو، آلو، هلو، قیسی، خرمالو، نارنگی، موز و انگور، طالبی، گرمک.
در نظر داشته باشید که در کشور ما همه کودکان زیر دوسال باید روزانه ۱۵۰۰ واحد ویتامین آ مصرف کنند.

کمبود ویتامین های گروه ب

از ۱۳ ویتامین ضروری بدن ۸ مورد آن زیر مجموعه ویتامین ب هستند، این گروه از ویتامین ها نقش بسیار مهمی در بدن کودکان ما دارند. این دسته از ویتامین ها محلول در آب هستند و در افراد سالم به خوبی از یک رژیم غذایی متعادل به دست می آیند. ویتامین های گروه ب شامل ویتامین های زیر هستند:
B-۱ (تیامین)
B-۲ (ریبوفلاوین)
B-۳ (نیاسین)
B-۵ (پانتوتنیک اسید)
B-۶ (پیریدوکسین)
B-۷ (بیوتین)
B-۹ (فولیک اسید)
B-۱۲ (کوبالامین)
این ویتامین‌ها برای حفظ سلامتی و پیشگیری از برخی بیماری‌ها اهمیت فراوانی دارند. تاثیر مستقیم آن‌ها بر سطح انرژی، سلامت مغز و متابولیسم سلولی تنها چند نمونه از سازوکارهای آن‌ها در بهبود وضعیت جسمانی و روانی هستند.

فواید ویتامین های گروه ب

از جمله فواید این ویتامین ها در بدن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پیشگیری از عفونت‌ها و تقویت عملکرد سیستم ایمنی، بلوغ بهتر سلول‌های خونی،  افزایش سطح انرژی بدن،  بینایی بهتر، عملکرد بهتر مغز، هضم بهتر غذا، اشتهای متعادل، سلامت نورون‌های عصبی، تولید برخی هورمون‌ها و پیام رسان‌های عصبی، افزایش حجم عضلانی
اسید فولیک یکی از ویتامین‌های حیاتی برای سلامتی جنین و پیشگیری از نقایص مادرزادی مثل اختلالات لوله‌های عصبی و نقص ژنتیکی است. بنابراین مصرف این ویتامین پیش از بارداری و طی دوران حاملگی از اهمیت بسزایی برخوردار است. بیشتر افرادی که برنامه غذایی متعادلی دارند مقادیر کافی از این ویتامین ها را روزانه دریافت می‌کنند. اما ممکن است به دلیل کم‌بودن تنوع غذایی و یا برخی اختلالات گوارشی علائم کمبود این ویتامین‌ها در بدن کودک بروز کند.
بیشتر افرادی که برنامه غذایی متعادلی دارند مقادیر کافی از این ویتامین ها را روزانه دریافت می‌کنند. اما ممکن است به دلیل کم‌بودن تنوع غذایی و یا برخی اختلالات گوارشی علائم کمبود این ویتامین‌ها در بدن کودک بروز کند.

علائم کمبود ویتامین های گروه ب

علائم کمبود ویتامین های گروه ب به شکل های زیر ظاهر می شود:
راش‌های پوستی
ترک‌های اطراف لب و دهان
پوسته پوسته شدن لب‌ها
خستگی و ضعف بدنی
کم خونی
کاهش قدرت تمرکز و کاهش یادگیری
زودرنجی و افسردگی
حالت تهوع
اسهال
کرامپ‌های شکمی
یبوست
احساس بی حسی در دست و پا و خواب رفتگی پا
اختلال در رشد و تکامل

منابع حاوی ویتامین های گروه ب

لبنیات
تخم مرغ
جگر
گوشت قرمز
مرغ
ماهی
غلات کامل مثل نان سبوس دار و برنج قهوه ای
مغزیجات مل پسته و گردو
نخود سبز
مارچوبه
کلم بروکلی و بروکسل
تخمه آفتابگردان
کنجد، بادمجان
جوانه گندم
اسفناج و اووکادو.

سخن پایانی

به طور کلی در اکثر سبزیجات و میوه های تازه نیز ویتامین های گروه ب وجود دارد. افراد سالم با یک رژیم غذایی متعادل روزانه به میزان کافی ویتامین های گروه ب را جذب میکنند و به صورت روتین نیازی به دریافت مکمل مولتی ویتامین ندارند. برای دریافت یک رژیم غذایی سالم و متنوع برای کودک خود میتوانید از دکتر فهیمه محب محمدی مشاوره بگیرید.