فرزند پروری آگاهانه| آشنایی با اصول و اهمیت

اصول فرزندپروری آگاهانه

فرآیند پرورش فرزند با آگاهی به تمامی ابعاد سلامت ، رشد جسمی، شخصیتی، ذهنی، هیجانی، عاطفی، اجتماعی از نوزادی تا بزرگسالی. فرض کنید جادویی وجود دارد که می‌توانید به کمک آن، آینده فرزندتان را تغییر دهید و او را به انسانی موفق و رهبری توانا تبدیل کنید، آیا از آن استفاده نمی‌کنید؟
شیوی فرزند پروری صحیح، همان جادوییست که می‌تواند این تغییر را در آینده فرزندتان ایجاد کند. اعتماد به نفس، احساس ارزشمندی، مسئولیت پذیری، مهارت‌های اجتماعی... همه و همه تحت تاثیر تربیت شما در فرزندتان شکل میگیرد و او را به انسانی موفق یا فردی ناکام تبدیل خواهد کرد. والدین زمانی تربیت و پرورش خوبی خواهند داشت که قبل از تولد نوزاد، بینش و آگاهی های لازم را نسبت به این امر مهم داشته باشند. در این مقاله درباره سبک های مختلف فرزند پروری و تاثیراتی که هر کدام از این سبک‌ها، می تواند بر روی ویژگی های کودکان (از جمله پرخاشگری منفعلانه، اعتماد به نفس، استرس، اضطراب و ... ) بگذارد به طور مختصر صحبت خواهیم کرد.
شماره تماس برای مشاوره با دکتر فهیمه محب محمدی :۰۹۳۶۶۸۸۹۸۷۷

من دکتر فهیمه محب محمدی متخصص کودکان و نوزادان هستم. بلافاصله بعد از اتمام درس مجددا شروع به مطالعه گسترده در زمینه رشد و پرورش کودک کردم، مطالعات من در زمینه تغذیه صحیح و علمی کودکان، درمان بدغذایی کودکان و مکمل های مورد نیاز، آموزش صحیح خواب کودک، بازی های هدفمند و در عین حال حفظ ایمنی کودکان، آموزش انتخاب کتاب و انیمیشن صحیح برای سرگرمی و تربیت کودکان، سلامت دهان و دندان کودک، مهارت های قبل از مدرسه و فرزندپروری آگاهانه در عین آموزش اختلالات دوران کودکی بوده است. با ما همراه باشید.

روش های معمول فرزندپروری آگاهانه

به طور کلی روش تربیتی والدین و نوع برقراری ارتباط آنها با فرزندان‌شان را سبک فرزند پروری می‌گویند. برای مثال، اینکه والدین چقدر با کودک‌شان صمیمی و نزدیک هستن و یا چطور آنها را تنبیه و تشویق می‌کنند، همگی به روش فرزند پروری والدین بر می‌گردد. 
مثلا به عنوان یکی از رویکردهای مدرن در پرورش فرزندان مورد توجه قرار گرفته است. این تئوری بر ایده اصلی می‌افزاید که فرزندان به عنوان افرادی با هویت و نیازهای مختلف به دنیا می‌آیند و والدین مسئولیت دارند تا با توجه به اختلافات فرزندان و نیازهای آنها، راه‌های مناسبی برای پرورش و تربیت آنها انتخاب کنند.

انواع فرزند پروری

سبک های فرزند پروری از نظر میزان توقعی که پدر و مادر از فرزندان خود دارند و میزان حمایتی که از آنها به عمل می‌آورند، به چهار دسته تقسیم می شوند:
• فرزند پروری مستبدانه
• فرزند پروری سهل گیرانه
• فرزند پروری طرد کننده یا غیر مسئولانه
• فرزند پروری مقتدرانه

فرزند پروری مستبدانه

در فرزند پروری مستبدانه، اصل تربیتی بر روی قوانین سفت وسختی است که والدین آن را وضع می کنند و کودک باید بدون چون و چرا آن را انجام دهد. والدین دلیلی نمی‌بینند که درباره قوانینشان توضیح منطقی به کودک خود بدهند:
کودک: چرا باید این کارو انجام بدم؟
والدین: چون من بهت میگم.
از برنامه ریزی برای آینده تا انتخاب دوست و همبازی، والدین باید کنترل همه امور فرزندشان را به دست بگیرند و در آن دخالت داشته باشند. محبت در این سبک فرزند پروری کمتر جای دارد و در عوض تنبیه (عمدتاً بدنی) جزئی از اصل این شیوه تربیتی محسوب می‌شود. روانشناسان معتقد هستند، والدین مستبد خودشان نیز دردوران کودکی، پدر و مادری مستبدی داشته‌اند و این روش تربیتی به نوعی در آنها تثبیت شده است. این والدین جزو والدین سمی به حساب می‌آید و آسیب زیادی کودک وارد میکنند. 

خصوصیات فرزندان والدین مستبد

در این سبک فرزند پروری کودک عزت نفس و اعتماد به نفس نخواهد داشت. در واقع تنبیه و سرزنش بیش از اندازه در این کودکان، باعث شکل گیری این ذهنیت در آنها می‌شود که آن ها نمی‌توانند کاری را به درستی انجام دهند. این کودکان به توانایی های خود اعتقادی ندارند و برای انجام هر کاری احتیاج به نظر و تایید والدین‌شان دارند.
ناتوانی در نه گفتن؛ فرزندان والدین مستبد هیچگاه مهارت نه گفتن را نمی‌آموزند، زیرا آنها قادر نیستند دو رفتار متفاوت را از خود نشان دهد، یعنی در داخل خانه مطیع امر والدین باشند و در خارج از خانه به درخواست دیگران نه بگوید. باید توجه داشت، عدم توانایی کودک در نه گفتن می تواند برای والدین یک مشکل جدی محسوب شود، همه ما می دانیم خارج از محیط خانواده آسیب هایی (تعرض‌های جنسی، قلدری و رفتارهای پر خطر همسالان...) وجود دارد که کودک برای حفظ سلامت خود باید به آنها نه بگویید.
ویژگی های این فرزندان به صورت خلاصه:
دلبستگی آن ها به والدین خود ناایمن است.
اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی دارند.
مشکلات رفتاری آن ها زیاد است.
استقلال آن ها کم است.
مهارت های اجتماعی آن ها ضعیف است.
مهارت حل مساله ضعیفی دارند.
احتمال ابتلای آن ها به آسیب های روان شناختی زیاد است.
مهارت های مقابله ای آن ها خوب نیست.

فرزند پروری سهل گیرانه

والدین آسان گیر بر خلاف والدین مستبد، کودک خود را غرق در محبت می کنند و اجازه می‌دهند آنها هر کاری که دوست دارند انجام دهند. در این روش تربیتی هیچ خبری از قوانین سفت و سخت نیست و در عوض والدین تلاش می کنند خواسته های کودک خود را به سرعت برآورده کنند. این والدین هم مانند والدین مستبد، در گذشته دارای پدر و مادری سخت گیر و مستبدی بوده‌اند، ولی با این تفاوت که آنها سعی می‌کنند کمبود‌های عاطفی که در زمان کودکی داشته اند را برای فرزندانشان به صورت افراطی جبران کنند. این والدین گام های مهم فرزند پروری را نمیدانند و آموزش صحیح ندیده اند. 

خصوصیات فرزندان والدین سهل گیر

لوس و پرتوقع؛ فراهم بودن امکانات و گوش به فرمان بودن والدین به دستورات‌شان، باعث شده که این کودکان تصور کنند فرد خاصی هستند که با دیگران تفاوت دارند و نیازهای‌ آنان بر نیازهای دیگران اولویت دارد. این افراد کنترلی بر روی خواسته هایشان ندارند و معمولاً تکانشی عمل می‌کنند (همه چیز باید به سرعت برایشان مهیا شود).
بی مسئولیت؛ وقتی والدین بی چون و چرا از فرزند خود حمایت می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که او از اشتباهاتش درس گرفته و با عواقب کار خود روبرو شود، ناخواسته او را به سمت بی مسئولیتی و بی مبالاتی سوق می دهند.
خصوصیات این فرزندان به صورت خلاصه:
خود کنترلی آن ها ضعیف است خود محور و خودخواه هستند در روابط خود با دیگران چالش های مختلف را تجربه می کنند در پیروی از قوانین و هنجارها ضعف دارند همدلی پایینی دارند تحمل شکست و ناکامی ندارند.

فرزندپروری طرد کننده

در این نوع فرزند پروری نه خبری از وضع قوانین سفت و سخت است نه محبت فراوان، والدین طرد کننده کودک را به حال خود رها می کنند و در زندگی او دخالتی نمی‌کنند. آنها اطلاعات کمی از وضعیت فرزند خود دارند و به نیازهایش بی توجه‌اند. به نظر میرسد این والدین به خاطر درگیر بودن با مشکلات مالی و کاری و یا مبتلا بودن به بیماری های جسمی و روانی، از کودک خود غافل می‌شوند و نسبت به آن بی توجهی می‌کنند. آنها در آموزش احساسات به کودک خود ناتوانند و اهمیتی به احساسات کودک نمیدهند. 

خصوصیات فرزندان والدین طرد کننده

رفتارهای پرخطر؛ به علت عدم نظارت و توجه کافی والدین طردکننده، همیشه بستر بروز رفتارهای پرخطر (مصرف مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی دزدی و خشونت) برای این کودکان فراهم است.
افسردگی و اضطراب؛ این کودکان مانند فرزندان والدین مستبد بخاطر نداشتن رابطه صمیمی و پیوند های عاطفی با والدین خود، بیشتر از کودکان دیگر در معرض افسردگی و اضطراب قرار دارند.
ویژگی های این فرزندان به صورت خلاصه:
مهارت های تنظیم هیجان در آن ها ضعیف است مهارت همدلی ندارند.
تکانشی رفتار می کنند.
احتمال ابتلای آن ها به مشکلاتی چون بزهکاری و اعتیاد زیاد است.
احتمال ابتلای آن ها به آسیب های روانی زیاد است.
در آینده در رابطه های اشتباه وارد می شوند.

فرزندپروری مقتدرانه

در این روش تربیتی، والدین، مانند سبک مستبدانه، قوانینی دارند که کودک و همه افراد خانواده باید آن را رعایت کنند و سرپیچی از آن، می تواند منجر به پیامد آنها شود. اما در این روش تربیتی، قوانین منصفانه و معقول است و سختگیری بیش از اندازه ای در آن دیده نمی شود.
والدین منطق و دلیل پشت قوانین را به روشنی برای کودک توضیح می دهند و تبعات اجرا نکردن آن را برایش بازگو می‌کنند. این والدین توقعات و انتظارات معقولی دارند که متناسب با توانایی کودک است و او میتواند از عهده انجام آن برآِید. فرزند پروری مقتدرانه محیطی امن و قابل پیش بینی برای کودک فراهم می کند، والدین به کودک عشق بی قید و شرط دارند، در این روش تفاوت بین نیازهای کودک و خواسته های او در نظر گرفته می شود، تفاوت بین تنبیه و پیامد اجرا نکردن قانون نیز در اجرای قوانین مد نظر والدین آگاه هست.
آنها از اصول کنترل خشم والدین آگاه هستند و خشم خود را در برابر کودک مدیریت میکنند. 

خصوصیات فرزندان والدین مقتدر

اعتماد به نفس بالا؛ موفقیت کودک در حل مشکلات که با حمایت و کمک والدین همراه است، باعث شکل گیری این ذهنیت در کودک می شود، که می تواند از پس کارهای مربوط به خود و مشکلاتش بربیاید.
دلبستگی ایمن؛ پیوندعاطفی و رابطه صمیمی که در این شیوه فرزند پروری، میان والدین (مخصوصاً مادر) و فرزندان در جریان است، دلبستگی ایمن را در این کودکان به وجود می آورد. دلبستگی ایمن می‌تواند احساس اعتماد به دیگران را در فرزندان تقویت و پاسخ دهی آنها را به مشکلات ارتباطی افزایش بدهد.
هوش هیجانی بالا؛ کودکانی که توسط والدین مقتدر تربیت می شوند، از هوش هیجانی بالا و مهارت های اجتماعی خوبی برخوردار هستند. این کودکان به راحتی میتوانند احساسات و هیجانات خود را بفهمند و آن را به شکل صحیح کنترل کنند آنها می‌توانند درک درستی از احساساست دیگران داشته باشند و با آنها همدلی کنند. کودکان با هوش هیجانی بالا همچنین میدانند چطور با شکست ها و موانع در زندگی خود کنار بیایند و خود به سرعت بازیابند.
خصوصیات این فرزندان به صورت خلاصه:
دلبستگی آن ها به والدین خود ایمن است.
استقلال عمل دارند.
توانمندی همدلی دارند.
تعامل خوبی با همسالان دارند.
سلامت روان آن ها خوب است.
توانمندی حل مساله و تفکر نقاد دارند.
عزت نفس و اعتماد به نفس خوبی دارند.
نشانه های خشونت و پرخاشگری در آن ها کمتر دیده می شود.

اهمیت فرزندپروری آگاهانه

قبل از تولد فرزند خود راجع به فرزند پروری مطالعه کنید، ابتدا مشکلات کودکی خود و سبک تربیت خود را در کودکی بررسی کنید و سعی کنید بر اساس طرحواره های کودکی خودتان تبدیل به والدین سخت گیر یا سهل گیر نشوید. مهارت های ارتباطی، کنترل خشم و کنترل اضطراب و لجبازی خود را بیاموزید زیرا کودک شما با دیدن رفتارهای شما می آموزد.
لازم است این مهارت ها را در خود تقویت کنید تا بتوانید در کنترل خشم کودک، کنترل اضطراب کودک، پرخاشگری کودک و لجبازی کودک موفق باشید.
حتما کتاب های کلیدهای رفتاری در هر سن کودک را مطالعه کنید تا با ویژگی های رشدی و شخصیتی کودکتان در هر سن از قبل آشنا باشید، می توانید از متخصص کودکان یا روانشناس کودک برای رفتار صحیح در هر سن کمک بگیرید، تهیه پکیج های فرزند پروری آگاهانه یکی از روش های موثر در آموزش رفتارهای صحیح با کودک دلبندتان است.
در پایان بدانید که مهم ترین اصل فرزند پروری آگاهانه عشق بی قید و شرط و آموزش مهارت های زندگی به جای تنبیه و تشویق است. امیدواریم که در این مسیر سخت و زیبا بتوانیم مشوق، راهنما و حامی شما باشیم.

سخن پایانی

فرزندپروری در رشد شخصیت کودک بسیار تاثیرگذار است. شما میتوانید با آموزش اصولی و صحیح فرزندپروری صحیحی داشته باشید و در کودک خود تاثیر موثر و مثبتی بگذارید. سعی کنید یک والد کافی برای کودک باشید. کودک را بی قید و شرط دوست بدارید و احساس کافی بودن را در او هم ایجاد کنید. سعی کنید یک والد سمی نباشید و در شخصیت کودک تاثیر منفی به جا نگذارید. فرزندپروری همدلانه بسیار در شخصیت کودک اهمیت دارد. شما با این نوع فرزندپروری آموزش احساسات به کودک را در او تقویت میکنید.  
در صورت نیاز به مشاوره و آموزش فرزندپروری آگاهانه با فهمیمه محب محمدی بگیرید تا بهترین نوع فرزندپروری را داشته باشید و یک والد محکم و مهربان باشید.